Ons leef in ’n wêreld waar jaarafsluiting byna outomaties beteken: syfers, begrotings, projeksies, spreitabelle. Dit móét gedoen word – finansiële bestekopname bly ononderhandelbaar. Maar dalk is dit tyd dat ons ’n tweede, dieper balansstaat begin opstel: een waarin ons karakter, integriteit, ingesteldheid en kultuur ook in die kollig kom.
’n Organisasie se ware statuur lê nie net in haar bates en kontantvloei nie, maar in haar naam en wat daardie naam by mense oproep. Jou naam – persoonlik én as instansie – is miskien jou kosbaarste besitting. Dit is nie op die balansstaat sigbaar nie, maar dit bepaal hoe mense jou vertrou, met jou saamwerk en jou aanbeveel. Wanneer ons dus aan die einde van ’n jaar bestekopname doen, behoort ons nie net te vra: “Het die getalle geklop?” nie, maar ook: “Het ons waardes gestand gedoen? Het ons naam sterker geword – of swakker?” Wil die wêreld daarbuite graag jou standpunt van kennis neem?
Die individu as bousteen van die kollektief
Ons praat dikwels oor “die organisasie” asof dit iets losstaande van ons is – ’n abstrakte entiteit met ’n eie wil en karakter. In werklikheid is ’n organisasie niks anders as die somtotaal van individue se houdings en optrede nie. Die ingesteltheid van elke persoon skep die kollektiewe kultuur.
Daarom is die belangrike vraag vir my nie net: “Hoe vaar óns as organisasie?” nie, maar: “Wat is my daaglikse bydrae om konstruktief te help bou aan die statuur van my organisasie?”
- Dra ek by tot vertroue, of tot agterdog?
- Dra my woorde by tot opbou, of tot afbreek?
- Is ek op soek na kortpad-oplossings, of dien ek met ’n langtermyn-perspektief?
- Leef ek net vir my eie belang, of vir die groter doel waarvoor die organisasie staan?
Wanneer ons die jaar afsluit, is dit goed om eerlik te vra: As almal in die organisasie soos ék opgetree het die afgelope jaar – sou ons vandag sterker of swakker gewees het?
Integriteit en die idee van ewigheidswaarde
In onstuimige tye raak mense maklik vasgevang in oorlewing: om vandag net deur te kom, om die volgende krisis te bestuur. Diep binne weet ons egter dat nie alles wat ons doen het dieselfde gewig nie. Party dinge hou skaars tot die son sak, maar daar is ook dade, besluite en waardes wat ’n langer impak het – wat ons met reg “ewigheidswaarde” kan noem.
Integriteit – om te doen wat reg is, ook wanneer niemand kyk nie is een van daardie kernwaardes. Dit kos soms iets in die kort termyn, maar skep kapitaal op die lang duur: vertroue, respek en geloofwaardigheid.
Wanneer ons bestek opneem, behoort ons onsself te vra:
- Het ons dalk toegewings gemaak op beginsels “vir die saak”?
- Waar het ons stil gebly waar ons moes praat?
- Waar het ons dalk persoonlike belang bo waarheid gekies?
As ’n organisasie sy finansies kan balanseer, maar sy integriteit verloor, het hy niks gewen nie. Ewigheidswaarde word nie gemeet in wins nie, maar in die nalatenskap van hoe ons mense hanteer het, hoe ons besluite geneem het, en of ons getrou was aan dit waarvoor ons staan.
Die krag en verantwoordelikheid van kollektiewe bedinging
Baie instellings, veral georganiseerde liggame en bedryfsorganisasies, het grondwette, strukture en platforms wat spesifiek ontwerp is om kollektiewe bedinging moontlik te maak. Binne hierdie raamwerk lê daar ’n geweldige krag: saam kan ons belang beskerm, beleid beïnvloed en rigting gee. Ongelukkig kan ons saam ook skade doen as ons die gereedskap verkeerd gebruik.
Die vraag is: benut ons dit wat ons grondwet en doelstellings vir ons daarstel, op ’n wyse wat reg is – nie net vir onsself nie, maar vir die breër gemeenskap en vir die toekoms?
Kollektiewe bedinging vra volwassenheid:
- Dat ons nie korttermyn-emosie bo langtermyn-stabiliteit plaas nie.
- Dat ons onthou elke openbare verklaring, elke aksie, elke onderhandeling, sê iets oor wie ons is.
- Dat ons besef ons optrede skep ‘n presedent – vir onsself én vir dié wat na ons kom.
Ons is nie net verteenwoordigers van ons eie belang nie; ons wees ook simbole van sekere waardes. Daarom moet ons seker maak die manier waarop ons “veg”, nooit die waardes vernietig waarvoor ons sê ons veg nie.
Beeld, naam en geloofwaardigheid
“In hierdie organisasie is elkeen ’n ambassadeur.” Dit klink soos ’n cliché, maar dit is waar. Jou persoonlike optrede – in vergaderings, op sosiale media, by funksies, selfs in informele gesprekke – word gelees as ’n weerspieëling van wat jou organisasie is.
Die gesamentlike optrede van lede, bestuurders en personeel vorm oor tyd ’n beeld:
- Is hierdie organisasie betroubaar?
- Is hulle konsekwent?
- Hou hulle by hul woord?
- Kan jy hulle ernstig opneem?
Dis belangrik om te besef: Beeld word nie met bemarking alleen gebou nie. Dit word gebou met herhaalde optrede wat in lyn is met ’n stel waardes. Geen glansbrosjure kan swak gedrag wegpoets nie.
Daarom, wanneer jy jou jaarlikse bestekopname doen, vra vir jouself:
- Het my optrede hierdie jaar die beeld van my organisasie gebou of afgebreek?
- Het ek bygedra tot eenheid, of verdeeldheid?
- Het ek waardigheid en respek uitgestraal – ook teenoor mense met wie ek verskil?
Vooruit kyk: kultuuropdrag en persoonlike verbintenis
Bestekopname gaan nie net oor terugkyk nie, vooruit beplan is gewis meer belangrik. Die vraag is nie net: “Wat hét ek gedoen?” nie, maar: “Wat gáán ek doen?” Die “hoe” oor die wyse hoe die boer die voedsel tot by die bord bring?
Elke organisasie leef elke dag hul kultuuropdrag uit: hul manier van wees, hul roeping, hul styl van optrede wat by hul wese pas. Die gevaar is dat hierdie kultuur mettertyd net mooi woorde op papier word, terwyl die werklikheid al hoe verder daarvan wegdryf.
Nou is ’n goeie tyd dat elkeen hulself persoonlik dit afvra:
- Hoe gaan ek in die nuwe jaar ons kultuur weer prakties uitleef?
- Waar kan ek doelbewus anders optree – meer konsekwent, meer opbouend, meer diensbaar?
- Watter klein, daaglikse gewoontes kan ek verander sodat my bydrae groter ewigheidswaarde dra?
Miskien is dit die uitdaging: Om jou persoonlike jaarbegroting nie net in Rand en sent op te stel nie, maar ook in waardes en gewoontes:
- Meer integriteit, minder kompromie.
- Meer luister, minder oordeel.
- Meer dien, minder eis.
- Meer bydra, minder kla.
As elke individu so begin dink, raak die kollektief noodwendig positief.
Aan die einde van die dag bly dit waar: Finansies móét klop, anders oorleef geen organisasie nie. Sonder karakter, integriteit en ’n lewende waardekultuur, raak selfs ’n finansieel gesonde instelling hol en broos.
Laat hierdie tyd van bestekopname dus vir ons meer wees as net ’n oefening in syfers. Laat dit ’n oomblik wees van eerlike selfondersoek, vernuwing van verbintenis en ’n vars besluit: dat my naam én ons organisasie se naam veilig mag wees in hoe ek elke dag optree. Dit wat ons bou in karakter en kultuur, is uiteindelik dit wat die meeste ewigheidswaarde dra.
Hierdie meningstuk het op 28 November in Pretoria FM se e-koerant, Nuusweek, verskyn.
